Stel je voor: je zet je vaatwasser aan en in plaats van te betalen voor de stroom die je verbruikt, krijg je er geld voor. Klinkt als een droom, toch? Maar dat is precies wat er de afgelopen dagen in Nederland gebeurde. Op meerdere momenten, vooral tussen 11:00 en 13:00, zakte de stroomprijs onder nul. Dat betekent dat energieleveranciers bereid waren te betalen om elektriciteit af te nemen.
Voor veel mensen is dit een verrassend fenomeen, maar negatieve stroomprijzen komen steeds vaker voor. Hoe kan dat? En nog belangrijker: hoe kun jij daar als consument slim gebruik van maken?
Wat zijn negatieve stroomprijzen en hoe werken ze?
Normaal gesproken betaal je voor de elektriciteit die je gebruikt, maar als de stroomprijs negatief is, draaien de rollen om. Dit gebeurt wanneer er op een bepaald moment te veel elektriciteit wordt opgewekt en er te weinig vraag naar is. Omdat elektriciteit niet eenvoudig op grote schaal kan worden opgeslagen, moeten energiebedrijven manieren vinden om de balans op het net te behouden.
Als er op een zonnige middag veel zonnepanelen stroom opwekken en er tegelijkertijd weinig verbruik is, ontstaat er een overschot aan elektriciteit. Dit overschot moet ergens heen, en als er niet genoeg afname is, moeten producenten betalen om van hun stroom af te komen. Dat is waarom op sommige momenten consumenten geld kunnen krijgen om energie te verbruiken.
Waarom zien we steeds vaker negatieve stroomprijzen in Nederland?
Een van de belangrijkste redenen voor de toename van negatieve stroomprijzen is de snelle groei van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie. Zonnepanelen wekken overdag op hun piekuren enorme hoeveelheden elektriciteit op, vooral rond de middag als de zon het felst schijnt. Tegelijkertijd produceren windmolens vaak veel stroom op winderige dagen, ongeacht het tijdstip.
Een andere factor is dat de vraag naar elektriciteit niet altijd evenredig toeneemt met de productie. ’s Ochtends en ’s avonds gebruiken mensen veel stroom, bijvoorbeeld om koffie te zetten, eten te koken of apparaten op te laden. Rond het middaguur, wanneer de zon op zijn hoogtepunt is, is de vraag juist relatief laag. Omdat fabrieken, bedrijven en huishoudens minder verbruiken op dat moment, ontstaat er een onbalans tussen productie en afname.
Een ander probleem is dat ons elektriciteitsnet niet altijd voldoende capaciteit heeft om de grote hoeveelheid opgewekte stroom goed te verdelen. Dit noemen we netcongestie. Als het net vol raakt, kunnen energiebedrijven niet zomaar alle opgewekte stroom doorsturen naar plekken waar het wél nodig is, waardoor negatieve prijzen een manier worden om het evenwicht te herstellen.
Hoe kun je profiteren van negatieve stroomprijzen?
Voor consumenten met een traditioneel vast of variabel energiecontract verandert er niets, omdat hun tarieven niet direct afhankelijk zijn van de marktprijs per uur. Maar als je een dynamisch energiecontract hebt, kun je wél profiteren. Bij een dynamisch contract betaal je de uurprijs die op dat moment geldt op de stroommarkt. Dat betekent dat je op momenten met negatieve prijzen niet alleen gratis stroom kunt verbruiken, maar zelfs geld kunt krijgen voor elke kilowattuur die je afneemt.
Als je een elektrische auto hebt, is dit een uitgelezen kans om je batterij gratis of zelfs met winst op te laden. Laad je je auto op tijdens een periode met negatieve prijzen, dan verdien je in feite geld terwijl je je voertuig van stroom voorziet. Ook huishoudelijke apparaten zoals wasmachines, drogers en vaatwassers kun je het beste laten draaien op momenten dat de stroomprijs laag of negatief is. Sommige slimme apparaten kunnen zelfs zo worden ingesteld dat ze automatisch inschakelen zodra de prijzen dalen.
Voor mensen met zonnepanelen ligt het iets ingewikkelder. Op momenten met negatieve prijzen is het niet gunstig om stroom terug te leveren aan het net, omdat je er dan mogelijk zelfs voor moet betalen. Een thuisbatterij kan in dat geval een slimme investering zijn. Met een batterij kun je goedkope of gratis stroom opslaan en deze later gebruiken wanneer de prijzen weer stijgen.
Zijn er ook nadelen of risico’s?
Hoewel negatieve stroomprijzen aantrekkelijk klinken, zijn er ook een paar dingen waar je rekening mee moet houden. De eerste is dat je een dynamisch contract nodig hebt om echt te profiteren van de schommelingen in de markt. Zonder zo’n contract betaal je een vast tarief en maakt het niet uit of de prijs op de markt negatief wordt.
Daarnaast zijn negatieve stroomprijzen vaak van korte duur en kunnen ze per dag verschillen. Op maandag kan er bijvoorbeeld een overschot zijn, terwijl op dinsdag de vraag ineens toeneemt en de prijs weer normaal wordt. Het vereist dus enige planning en monitoring van de energiemarkt als je optimaal wilt profiteren.
Ook zijn negatieve prijzen niet altijd goed nieuws voor energiebedrijven. Producenten die afhankelijk zijn van vaste tarieven voor hun elektriciteit kunnen verlies lijden als ze op structurele basis geld moeten betalen om stroom af te zetten. Dit kan investeringen in hernieuwbare energie op de lange termijn beïnvloeden en mogelijk leiden tot aanpassingen in het prijsbeleid.
Hoe ziet de toekomst van negatieve stroomprijzen eruit?
Naar verwachting zullen negatieve stroomprijzen in Nederland steeds vaker voorkomen. De energietransitie is in volle gang, en met de groei van zonne- en windenergie zullen er steeds meer momenten zijn waarop er een overschot aan elektriciteit is. Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan oplossingen om de impact te verminderen.
Een belangrijke ontwikkeling is de verbetering van energieopslagtechnologieën. Batterijen en andere opslagmethoden kunnen helpen om overtollige energie op te slaan en later te gebruiken wanneer de vraag hoger is. Ook worden slimme energienetwerken ontwikkeld die beter kunnen inspelen op schommelingen in vraag en aanbod.
Daarnaast kan de regelgeving rondom energiemarkten veranderen. Er wordt steeds meer nagedacht over manieren om prijsschommelingen te stabiliseren, bijvoorbeeld door betere afstemming tussen producenten en afnemers, of door subsidies en stimulansen om bedrijven te helpen flexibel met hun energieverbruik om te gaan.
Voor consumenten blijft het voorlopig een interessante ontwikkeling. Door slimme keuzes te maken, zoals overstappen op een dynamisch contract en apparaten op strategische momenten in te schakelen, kun je profiteren van de momenten waarop energie niet alleen gratis is, maar zelfs geld oplevert.
Negatieve stroomprijzen zijn geen zeldzaamheid meer en zullen in de toekomst waarschijnlijk vaker voorkomen. Dit biedt kansen voor consumenten die slim met hun energieverbruik omgaan. Door op de juiste momenten elektriciteit af te nemen, kun je besparen op je energierekening en in sommige gevallen zelfs een kleine winst maken.
De energiemarkt is volop in beweging en de manier waarop we stroom gebruiken verandert. Het loont dus om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen en na te denken over hoe je je energiegebruik kunt optimaliseren. Voorlopig blijft de gouden regel: als de stroom gratis is of geld oplevert, dan is dat hét moment om je apparaten aan te zetten.
Wil je weten of negatieve stroomprijzen ook voor jou een kans zijn? Dan is het misschien tijd om eens te kijken naar je energiecontract en te ontdekken of je meer flexibiliteit in je verbruik kunt inbouwen.